انواع استرس و راههای کنترل آن

به گزارش در لحظه، سیامک طهماسبی،رئیس اداره مشاوره و سلامت روان وزارت بهداشت اظهار داشت: به منظور کنترل آسیب‌های اجتماعی در فضای دانشگاهی، نیاز به همکاری بیشتر معاونت‌های مختلف در بدنه وزارت بهداشت از جمله معاونت توسعه و آموزشی احساس می‌شود که اگر این معاونت‌ها در این زمینه با ما همکاری سریع‌تر

وی افزود: در همه دوره‌ها باید مهارت‌هایی را در قالب کارگاهی برای دانشجویان تدوین کرد. البته با شورای عالی برنامه ریزی علوم پزشکی صحبت و موافقت در این زمینه انجام شده و مقرر شده برنامه‌هایی در قالب کارگاه برای دانشجویان و دستیاران تدارک ببینیم و گواهی این کارگاه‌ها، شرط فارغ التحصیل شدن باشد که احتمالاً بعد از تصویب، از سال آینده عملیاتی می‌شود و دانشجویان مکلف هستند دوره های مهارت آموزی پیشگیری از آسیب های اجتماعی را بگذرانند. البته در حال حاضر حدود ۴۰ درصد از دانشگاه‌ها با استفاده از ظرفیت شورای تامین بهداشت روان و نامه‌های ارسالی معاونت فرهنگی این کار را انجام می‌دهند.

وی به ادارات مشاوره و سلامت روان دانشگاههای علوم پزشکی توصیه کرد: آیین نامه‌ها و بخش نامه‌ها را جدی بگیرند. به خصوص آیین نامه مرکز مشاوره مبتنی بر سبک زندگی ایرانی اسلامی که دو ماه پیش توسط بهرام عین الهی وزیر بهداشت به دانشگاه‌های علوم پزشکی ابلاغ شد، سطح ادارات را بالاتر می‌برد و باعث می‌شود کمبود نیروی انسانی در حوزه مشاوره بعد از سال ها تا حدودی جبران شود.

این مقام مسئول گفت: مباحث مربوط به تحصیل، فشار تحصیلی، رژیم نامناسب رسانه‌ای، آینده شغلی و ناامیدی از آینده شغلی، شکست‌های عاطفی، اختلال در روابط خانوادگی و ضعف اعتقادی زمینه ساز و تسریع‌کننده بروز آسیب‌های اجتماعی در دانشجویان هستند و در این مسیر مهارت آموزی دانشجویان در مقاطع مختلف تحصیلی از جمله کارشناسی، دکتری و دوره دستیاری، لازم است.

استرس ریشه خیلی از بیماریهاست

رئیس اداره مشاوره و سلامت روان وزارت بهداشت گفت: استرس و اضطراب را نمی‌توان بیماری تلقی کرد اما ریشه خیلی از بیماریهاست و در خیلی از اختلالات روانی اضطراب را می‌توان به خوبی مشاهده کرد که قابل کنترل و مدیریت است.

طهماسبی افزود: هر چقدر زودتر بتوان مهارت‌های مدیریت و غلبه بر استرس افراد را رشد داد، طبیعتاً استرس، آسیب کمتری بر جسم و روان آنها می‌گذارد. به عنوان مثال اگر بتوان در دوران قبل از دبستان، آموزش مدیریت استرس و تاب آوری را به فرزندان آموزش داد، افراد در دانشگاه با مشکلات کمتری مواجه می‌شوند و می‌توانند به راحتی بر استرس و اضطراب خود غلبه کنند.

وی در تعریف استرس گفت: استرس واکنش ذهن و بدن به ادراک هر تغییری است که نیاز به کنترل و یا پاسخ دارد. انسان با واکنش‌های جسمی ، شناختی، عاطفی و رفتاری به این تغییرات واکنش نشان می‌دهد. استرس یک بخش طبیعی از زندگی است و همگی هر روز آن را تجربه می‌کنیم. زمانی که واژه استرس را می‌شنویم، ذهن ما ناخودآگاه به سمت خاطره‌های منفی می‌رود چون بیشترین استرس‌ها را که تجربه کرده‌ایم در موقعیت های ناخوشایند بوده است که این نشان دهنده این است که این واژه برای ما جایگاه واقعی خود را پیدا نکرده است.

استرسهای مثبت

طهماسبی خاطرنشان کرد: برخی از استرس‌ها به ما کمک می‌کند تا از منطقه امن خود خارج شویم و قوی‌تر و بهتر شویم، استرس مثبت به ما یاد می‌دهد که چطور خوب تمرکز کنیم و یادگیری و عملکرد بهتری داشته باشیم و به هدف خود نزدیک و نزدیک‌تر شویم. استرس موجب می‌شود ما حرکت و واکنش نشان دهیم و تنبلی را از ما دور می‌کند و باعث می‌شود که شکست نخوریم و به موفقیت برسیم. به عنوان مثال وقتی فردا امتحان دارید استرس مانع از تفریح و بیرون رفتن شما با دوستتان و در عوض باعث ماندن در خانه و مطالعه برای امتحان می‌شود.

وی افزود: اما در مقابل استرس منفی نیز داریم. استرس منفی همان استرس شدید و بیش از حد است که مدت زمان طولانی در گیر آن هستیم، مانع تمرکز ما و یادگیری‌مان می‌شود، عملکرد ما را خراب خواهد کرد و دقیقاً در مقابل استرس مثبت قرار دارد و به ما اجازه بهتر شدن و بهتر بودن را نمی‌دهد. مثل زمانی که آنقدر استرس دارید که قوای بدن شما تحلیل رفته و حرکت کردن و راه رفتن شما هم تحت تاثیر قرار گرفته است. در این لحظه شما نه می‌توانید فکر کنید و نه تصمیم بگیرید. اینکه یک استرس مثبت شود یا منفی بستگی به تصمیمات و انتخاب های ما در مواجه با تغییرات دارد.

این مقام مسوول ادامه داد: دانشجویان ممکن است در تمامی دوران تحصیل خود از طرف عوامل و دلایل مختلفی دچار استرس و اضطراب شوند. اولین عامل استرس‌زا در بین دانشجویان علاوه بر تمامی استرس‌های وارد شده طبیعی می‌تواند ناشی از دلتنگی باشد. دلتنگی عامل ایجاد استرس در دانشجویان غیر بومی(دور از خانه)است که به خوابگاه رفته‌اند. دلتنگی بسته به شخصیت آن‌ها ممکن است از چند هفته تا چند ماه طول بکشد تا حالت عادی‌تری پیدا کند. دومین عامل استرس زای مهم در زندگی دانشجویی، مشکل در روابط است. برای دانشجویان پیدا کردن دوستان جدید و برقرار کردن رابطه صمیمانه با آنها مشکل است. معمولاً دانشجویان در ماه‌های نخست حضور در دانشگاه که احساس تنهایی می‌کنند، نیاز به حمایت از طرف دانشگاه و سال بالایی‌ها دارند.

غربالگری سالانه دانشجویان علوم پزشکی

طهماسبی افزود: دانشجویانی که وارد دانشگاه می‌شوند، متوجه می‌شوند تحصیل در دانشگاه با دبیرستان فرق دارد و کار سخت‌تری است و وقتی نمی‌توانند انتظارات را برآورده کنند، دچار استرس می‌شوند، گرفتن نمره خوب از امتحانات نیز عامل استرس زای دیگری است.

رئیس مرکز مشاوره و سلامت روان دانشجویان وزارت بهداشت با اشاره به اینکه غربالگری سالانه برای دانشجویان علوم پزشکی در زمینه استرس و اضطراب انجام می‌شود، خاطرنشان کرد: از پارسال ما نه تنها برای دانشجویان جدیدالورود بلکه برای همه دانشجویان علوم پزشکی در مقاطع مختلف، غربالگری‌هایی انجام می‌دهیم که مسائل مربوط به استرس و اضطراب و اختلالات مرتبط با آن نیز در آن بررسی می شود.

وی افزود: بعد از غربالگری‌ها، برای دانشجویان کتابهای مربوط به استرس و رفع اضطراب باز می‌شود و این کتابهای خودیاری مشکل بعضی از دانشجویان را مرتفع می‌کند و دانشجویان با مطالعه و تمرینات منظم بر اساس این کتابهای خودیاری، مشکلات شان رفع می‌شود اما برخی از دانشجویانی که مشکلاتشان در این مرحله رفع نمی‌شود باید به مشاوران مراجعه کنند و شاید جلسات مشاوره آنها به چند جلسه بیشتر نرسد و عده‌ای نیاز به جلسات طولانی تری و حتی نیاز به درمان دارویی دارند.

طهماسبی با اشاره به عوارض روحی و جسمی ناشی از استرس، گفت: در دانشجویان علوم پزشکی استرس واضطراب ناشی از امتحان و تحصیل به دلیل حجم و مطالب درسی بیشتر است تا جایی که برخی اوقات باعث می‌شود که دانشجو نمره پایین کسب کند و مشروط شود و درنهایت اختلال‌های جسمی و حتی روانی جدی برای دانشجو حادث شود که این اضطراب، ناشی از این است که فرد احساس می‌کند توانایی غلبه بر امتحان و کسب موفقیت را ندارد.

مصرف داروهای ضداضطراب با تجویز روانپزشک

وی افزود: امتحان را خیلی سخت می‌گیرد و به آینده شغلی اش ربط می‌دهد و همه چیز برایش امتحان و آزمون می‌شود و دانشجو انتظار دارد معدلی که در مدرسه کسب کرده است را در دانشگاه نیز کسب کند و این انتظارات ناکارآمد لطمه سنگینی بر جسم و روح افراد می گذارد و در این میان دانشجویانی که اعتماد به نفس کمتری دارند بیشتر دچار اضطراب می‌شوند؛ افرادی که ادراک و تصورشان از آینده شغلی وتحصیلی، منفی است بیشتر دچار استرس می‌شوند که با اصلاح رفتار و افزایش اعتماد به نفس و راهکارهای دیگر می توانند بر استرس خود غلبه کنند. در این میان اساتید نقش موثری دارند چه در افزایش و چه در کاهش استرس‌های غیر ضرور و اساتید می‌توانند با انتظارات روشن و روش‌های مشارکتی تدریس استرس دانشجویان را مدیریت کنند.

وی در خصوص مصرف داروهای ضداضطراب به خصوص در شب امتحان گفت: برخی از دانشجویان متاسفانه برای بیدار ماندن شب امتحان و کاهش استرس ناشی از امتحان، به مصرف داروهای ضد اضطراب و آرام بخش و ریتالین روی می‌آورند که اگر این داروها با تجویز روانپزشک باشد می‌تواند مفید باشد اما اگر خودتجویزی در خصوص این داروها توسط دانشجو صورت بگیرد، ممکن است عوارض جسمی و روحی زیادی برای فرد ایجاد کند و وابستگی و اعتیاد به این داروها برای وی مخرب باشد.

رئیس مرکز مشاوره و سلامت روان دانشجویان وزارت بهداشت ادامه داد: تعدادی از افراد برای رفع استرس و افزایش تمرکز برای یادگیری به نوروفیدبک روی می‌آورند که برای افزایش تمرکز می‌تواند مفید و کمک کننده باشد. نورو فیدبک براساس سیستم بازخورد دهی و شرطی شدن فعال طراحی شده و سطح آگاهی و انتخاب گری افراد را در فعالیتها افزایش می‌دهد. به هرحال نوروفیدبک به عنوان یک درمان کمکی به مشاوره و دارودرمانی، می‌تواند مکمل خوبی باشد ولی تعمیم این درمان و تبلیغ فواید غیر واقعی برای آن درست نیست.

نوروفیدبک یک روش درمانی مکمل برای درمان های دارویی و روانشناختی محسوب می‌گردد. این روش در درمان اختلال های نظیر ADHD، جلوگیری از عود در سوء مصرف مواد، اختلال‌های اضطرابی نظیر اختلال استرس پس از سانحه مفید است. نکته‌ای که مراجعین بایستی بدان توجه کنند این است که این درمان در کنار درمان‌های دیگر در اختلال‌های فوق موثر است و به تنهایی نمی‌تواند اثرگذار باشد.

دلایل اقدام به خودکشی

وی در بخش دیگری از سخنان خود به موضوع اقدام به خودکشی به عنوان یکی از آسیب‌های اجتماعی اشاره کرد و گفت: موضوع اقدام به خودکشی یکی از مسائلی است که باید به صورت ویژه و جدی به آن نگاه کرد. اقدام به خودکشی ممکن است به دلیل مسائل تحصیلی، افت تحصیلی، مشروط شدن، شکست عاطفی، اختلافات خانوادگی و یا یکی از علتهای ماشه چکان دیگر اتفاق بیفتد و طبیعتاً اگر بتوانیم زودتر این مسائل را غربالگری وتشخیص داده و در مسیر مداخله قرار دهیم، می توانیم اقدامات پیشگیرانه انجام دهیم و از خیلی حوادث و اتفاقات جلوگیری کنیم و برای رسیدن به این هدف، ۷ پودمان آموزشی و وبینارهای متعدد برگزار کردیم و این غیر از برنامه‌های مناطق، کیس دشوار و ژورنال کلاب‌هاست که البته باید ادامه یابند و غنی‌تر شوند.

طهماسبی در خصوص پدیده اقدام به خودکشی در جامعه آماری دانشجویان علوم پزشکی، گفت: اقدام به خودکشی به نسبت جمعیت عمومی، در دستیاران بیشتر از سایر گروههاست. در مجموع آمار خودکشی منجر به فوت در دانشجویان علوم پزشکی از جمعیت عمومی بیشتر نیست اما در جمعیت دستیاران، این آمار از جمعیت عمومی بیشتر است و آنها فشار درسی وکاری شان زیاد است و این فشار و استرسها به این قضیه دامن می‌زند از این رو این دسته از افراد نیاز به توجه ویژه تری دارند.

وی ابراز کرد: لزوماً این نیازها اقتصادی نیست و می‌تواند جنبه رفاهی یا روان شناختی یا خانوادگی داشته باشد و توسط سازمان‌های مختلف از جمله نظام پزشکی تامین شود. گاهی اوقات غربالگری‌های به هنگام می‌تواند نتایج امیدوارکننده‌ای داشته باشد و اگر بتوان انگیزه افراد را با دادن امتیازاتی جهت انجام غربالگری، افزایش داد، می‌توان زودتر،خطر پذیری افراد را تشخیص و درمان کنیم.

خودکشی را با دیگر کشی نمی‌توان تحلیل جامع کرد

وی گفت: متاسفانه هر از گاهی، صحبت‌هایی در فضای مجازی می‌شود و یک بهانه و دلیلی برای اثبات خود، تجارت یا انتقام از طریق صحبت کردن و بحث کردن در خصوص علل خودکشی می‌شود اما بعد از مدتی فراموش می‌شود و این شیوه درستی برای مقابله با این موضوع و این آسیب اجتماعی نیست. خودکشی را با دیگر کشی نمی‌توان تحلیل جامع کرد. منظورم از دیگر کشی پیدا کردن یک علت و سوار کردن سایر علل بر روی آن است.

طهماسبی گفت: میزان اقدام به خودکشی نسبت به سال گذشته در دستیاران افزایش پیدا کرده و نسبت به جمعیت عمومی بیشتر است اما باز عدد و رقمی که در فضای مجازی گفته می‌شود، مستند نیست و براساس این که آمار تعداد دانشجویان را به درستی ندارند و حتی تعیین اقدام و قصد خودکشی از سوی اعلام کننده خبر، ناقص و غیرمستند است.

این مقام مسوول گفت: در کل، التهاب آفرینی در این موضوعات در فضای مجازی و در قالب سخنرانی و بیانیه، کمک به حل مساله نمی‌کند. متاسفانه عده‌ای با به کار بردن واژهایی مثل مرگ خود خواسته و قهرمان سازی در فضای مجازی به تسهیل این آسیب و در دسترس قراردادن این گزینه برای انتخاب اقدام می‌کنند و منجر به سرایت این آسیب می‌شوند.

وی افزود: ما نیاز به برنامه‌های مدون، مصوب و اثربخش مثل برنامه‌های بتا و برنامه های شبیه به آن داریم و نیاز به همکاری بیشتر معاونت‌های مختلف در بدنه وزارت بهداشت از جمله معاونت توسعه و آموزشی احساس می‌شود که اگر این معاونت‌ها در این زمینه با ما همکاری سریع‌تر و بیشتری داشته باشند، طبیعتاً بهتر می‌توانیم این موضوع و مساله را مدیریت کنیم. البته بخشی از عوامل نیز خارج از حیطه وزارتخانه است و به مجلس، مسائل اجتماعی و اقتصادی بر می‌گردد.

بهداشت نیوز