آشنایی با اختلال نوروپاتی؛ علل، علایم و عوارض

به گزارش در لحظه، به پزشک خود می‌گوید: «مدتی است که پاهایم به صورت مکرر سوزن سوزن می‌شود. هر قدمی که روی زمین می‌گذارم انگار یک مشت میخ ریز در پاهایم فرو می‌رود. به محض اینکه چیزی به پایم برخورد می‌کند، ناخودآگاه صدای جیغم بلند می‌شود. حتی یک شب‌هایی از گزگز و داغی پا نمی‌توانم بخوابم. این مسئله امانم را بریده و نگرانم کرده. علت این مشکل چیست؟ چگونه می‌توانم آن را درمان کنم؟» پزشک در پاسخ به او می‌گوید: «نوروپاتی. شما دچار اختلال نوروپاتی دیابتی شده‌اید.»

بسیاری از بیماران مبتلا به دیابت این حس را تجربه کرده و به این اختلال مبتلا هستند، اما خودشان از این مسئله اطلاع چندانی ندارند زیرا این اختلال در میان افراد دیابتی زیاد شناخته شده نیست. به همین دلیل، افراد مبتلا، این بیماری را زیاد جدی نگرفته و آن جزو علائم عادی بیماری دیابت تلقی می‌کنند.

نوروپاتی دیابتی یکی از عوارض خطرناک بیماری دیابت است. این بیماری می‌تواند زندگی افرادی را که به آن دچار شده‌اند تحت شعاع قرار دهد. بنابراین تشخیص و درمان به موقع این بیماری بسیار حائز اهمیت است. باید آن را جدی گرفت. اما نوروپاتی دیابتی چه علائم و عوارضی دارد؟ چگونه باید این عارضه را در بدن تشخیص داد و درمان کرد؟

نوروپاتی دیابتی چیست؟

در ابتدا برای تشخیص این بیماری بایدآن را شناخت. نوروپاتی یک عارضه شایع در بیماری دیابت است. طی آن اعصاب محیطی بدن دچار اختلال در عملکرد و انتقال دو طرفه پیام‌های عصبی بین مغز با نخاع و اندام‌های مختلف بدن از راه اعصاب محیطی می‌شود. رشته‌های عصبی در دیابت می‌تواند، کل اعضا و قسمتی از بدن یا نقطه خاصی از عصب را درگیر کرده و موجب به وجود آمدن مشکلاتی مانند کاهش حس درد در دست‌ها، پاها و ساق پا، مشکلات گوارشی، قلبی، اختلال عملکرد جنسی، عفونت مثانه و حتی ضعف و تحلیل عضلات شود.

افراد مبتلا به دیابت در هر زمانی ممکن است به نوروپاتی دچار شوند. اما هر قدر مدت زمان ابتلا به دیابت بیشتر باشد احتمال ابتلا به نوروپاتی افزایش خواهد یافت. علامت‌های آشکار نوروپاتی معمولاً حدود ۱۰ سال پس از تشخیص دیابت به وجود می‌آیند. آمارهای نشان می‌دهند که حدود ۵۰ درصد از بیماران دیابتی به نوروپاتی مبتلا هستند. نوروپاتی دیابتی در افراد سیگاری بالای ۴۰ سال و کسانی که در کنترل قند خون خود دچار مشکل بوده‌اند، بیشتر رخ می‌دهد.

سطح بالا قندخون، ابتلا طولانی مدت به دیابت، اختلال در میزان چربی‌های خون، آسیب به عروق تأمین‌کننده اکسیژن و مواد غذایی برای سلول‌های عصبی، اختلالات خود ایمنی که منجر به بروز واکنش‌های التهابی در اعصاب می‌شوند. آسیب‌های مکانیکی وارد آمده به اعصاب، استعداد ژنتیکی بیمار دیابتی برای ابتلا به نوروپاتی، شیوه غلط زندگی بیمار مانند اعتیاد به مصرف سیگار یا الکل و… در ابتلا به نوروپاتی مؤثر است.

علائم نوروپاتی دیابتی چیست؟

بی حسی، کرختی همراه با درد در تمام یا قسمتی از اندام‌ها، تحلیل رفتن عضلات پاها و دست‌ها، کوتاه شدن تاندون‌های پا و تغییر شکل اندام، سوء هاضمه، تهوع یا استفراغ، اسهال یا پیوست، سرگیجه هنگام برخاستن یا غش کردن به دلیل کاهش فشار خون در حالت ایستاده، اختلال در تخلیه ادرار، اختلالات جنسی، سستی و ضعف و… از جمله علائم شایع نوروپاتی دیابتی است. گفتنی است که کاهش وزن و افسردگی معمولاً از علائم نوروپاتی نیستند. اما در برخی موارد، پس از ابتلا به نوروپاتی در فرد ایجاد می‌شود.

علامت‌های نوروپاتی دیابتی متفاوت بوده و به نوع نوروپاتی و اعصابی که درگیر می‌شوند بستگی دارد. گاهی افراد مبتلا به این عارضه، هیچ گونه علامتی ندارند و با معاینه دقیق آن‌ها می‌توان به وجود نوروپاتی پی‌برد. در حالی که بعضی دیگر در اثر علامت‌های نوروپاتی به شدت ناتوان می‌شوند. بی‌حسی، کرختی یا درد در پاها در اغلب موارد جزو اولین علامت‌ها هستند.

البته ممکن است یک فرد مبتلا به دیابت هم درد و هم بی‌حسی را تجربه کند. حتی ممکن است از دردهای شدید سوزشی و تیرکشنده مثل دردی که در اثر فرو رفتن سوزن در بدن ایجاد می‌شود شکایت داشته باشد. این دردها معمولاً در هنگام شب شدیدتر شده و خوابیدن را مشکل می‌کنند.

همچنین ممکن است افراد مبتلا به این اختلال فقط در یک طرف بدن و یا در هر دو طرف بدن این عارضه را احساس کنند. علائم ابتدایی نوروپاتی در بیشتر موارد خفیف هستند و از آنجا که آسیب عصبی در طی چندین سال رخ می‌دهد، بیماران مبتلا به این اختلالات با گذشت زمان شاهد تشدید این بیماری خواهند بود. افزایش قند خون می‌تواند موجب وارد آمدن آسیب به اعصاب محیطی بدن شود.

انواع نوروپاتی دیابتی

نوروپاتی دیابتی به انواع محیطی، خودکار، پروگزیمال و کانونی تقسیم می‌شود که هر کدام قسمتی از بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهند. تشخیص نوروپاتی با استفاده از علامت‌های بیماری و معاینات بالینی پزشک انجام می‌شود. البته روش‌های تشخیصی دیگری مانند نوار عصب نیز وجود دارد. هدف از درمان این بیماری، رهایی بیمار از مشکلات ایجاد شده و همچنین پیشگیری از تخریب بیشتر اعصاب بدن است.

نخستین گام درمان این اختلال، کنترل قند خون است. زیرا کنترل مناسب قند خون از پیدایش مشکلات جدید و بدتر شدن عوارض قبلی پیشگیری می‌کند. بنابراین کنترل منظم قندخون با رعایت رژیم غذایی، ورزش و استفاده از داروهای خوراکی یا تزریق انسولین اهمیت زیادی دارد.

اگرچه ممکن است در ابتدای تنظیم قندخون، به مدت کوتاهی علائم بدتر و بیشتر شود، اما پایین نگهداشتن قندخون با گذشت زمان به کاهش علائم نوروپاتی و پیشگیری یا به تأخیر انداختن مشکلات بعدی کمک خواهد کرد.

مراقبت از پای دیابتی

بیماران دیابتی باید به صورت ویژه از پاهای خود مراقبت کنند. زیرا مشکلات عروقی و عصبی در دیابت می‌تواند سبب ایجاد زخم پا شود درحالی که ممکن است بیمار به دلیل آسیب دیدن اعصاب محیطی پاها، صدمات یا خراش‌های کوچک را احساس نکند. در نتیجه خطر ایجاد زخم پا و عفونت آن در بیماران وجود دارد. بنابرین پیشگیری از بروز مشکلات پا، رعایت نکات بهداشتی، مراقبت از پاها در کنار کنترل صحیح قند خون اهمیت زیادی دارد که برای جلوگیری از آن می‌توان برخی اقدامات را انجام داد.

افراد مبتلا و یا در معرض نوروپاتی می‌توانند با انجام دادن و رعایت کردن برخی مسائل، از ایجاد و یا تشدید این بیماری جلوگیری کنند. این بیماران می توانند به صورت روزانه پاهای خود را با آب گرم و صابون شستشو داده و با حوله نرم، پا و بین انگشتان را به دقت خشک کنند.

همچنین این افراد باید هر روز پاها و انگشتان خود را از لحاظ وجود بریدگی ،قرمزی ،تاول، ورم، پینه و … وارسی کنند. البته از آنجایی که ممکن است کف پاها به درستی دیده نشود، بهتر است از آینه برای مشاهده کف پا استفاده شود. در صورت مشاهده هر گونه علائم ظاهری باید به پزشک مراجعه و بیمار معاینه شود.

گفتنی است که پاهای برخی بیماران نوروپاتی دیابتی، دچار خشکی بیش از حد شده و آنها را آزار می‌دهد. در این صورت بهتر است از لوسیون‌های مخصوص و یا روغن‌های معدنی مثل وازلین در بعد از هربار شستشو به صورت موضعی «به غیر از میان انگشتان» استفاده شود.

هرهفته ناخن‌هایتان را بگیرید

ممکن است ناخن‌های بلند و تیز به پای نوروپاتی‌ها آسیب برساند. بنابراین بهتر است هر هفته «هر زمانی که ناخن‌ها بلند شده باشد» پاها را مرطوب کرده و ناخن‌ها را به صورت عرضی کوتاه کرد. اگر لبه ناخن‌ها تیز باشد ممکن است سبب ایجاد زخم و عفونت شود. اما باید توجه کرد که ناخن‌ها از ته و گوشه‌های ناخن گرفته نشود؛ چون ممکن است به پوست اطراف آن صدمه برسد.

همچنین می‌توان برای محافظت بیشتر از پا‌ها در برابر صدمات، همیشه حتی در خانه‌ هم از کفش یا دمپایی استفاده کرد. حتی می‌توان با پوشیدن جوراب‌های نرم و ضخیم نخی از ساییدگی پوست پا جلوگیری کرد اما نباید جوراب ساق بلند با کش محکم که باعث ایجاد فشار در زیر زانو می‌شود استفاده کرد.

کفش‌های مناسب و اندازه بپوشید؛ به طوری که انگشتان توانایی حرکت داشته باشند.کفشی را که به تازگی خریداری کرده‌اید، در هفته اول بیش از یک تا دو ساعت نپوشید. قبل از پوشیدن کفش‌ها با نگاه و با استفاده از دست، به دقت آنها را بررسی کنید تا از نبودن هر عاملی که به پا صدمه می‌زند مطمئن شوید. از خرید کفش‌هایی که جنس آنها از مواد پلاستیکی یا چرم‌های مصنوعی است به دلیل اینکه هوا به داخل آنها نفوذ نمی‌کند و امکان تهویه فضای داخل کفش وجود ندارد، خودداری کنید. کفش را در ساعات انتهایی روز که اندازه با بزرگ می‌شود خریداری کنید.