کاهش سطح کلسترول برای همیشه
درمان جدید ویرایش ژنی که از راه تزریق انجام می‌شود نتایج امیدوارکننده‌ای به همراه داشته؛ اما محققان می‌گوید هنوز برای تایید این روش زود است.
به گزارش در لحظه، ژن‌درمانی یک‌بارمصرف مبتنی بر کریسپر سطح کلسترول بد افراد را در آزمایشی کوچک کاهش داد. باوجود نویدبخش‌بودن درمان جدید، هنوز راه درازی در پیش است تا بتوان آن را برای استفاده روی بیماران تایید کرد.
براساس بیانیه‌ی شرکت بیوتکنولوژی Verve Therapeutics، مستقر در ماساچوست که درمان جدید را انجام می‌دهد، ژن‌درمانی جدید که VERVE-101 نام دارد، سطح کلسترول لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL) را در خون افراد مبتلا به هیپرکلسترولمی فامیلی (FH) کاهش داد. هیپرکلسترولمی نوعی بیماری ارثی است که سطح LDL و خطر بیماری قلبی را در افراد افزایش می‌دهد.
FH به‌واسطه‌ی جهش در ژنی کلیدی اتفاق می‌افتد که به کنترل سرعت پاکسازی LDL از خون به‌وسیله‌ی کبد کمک می‌کند. چنین جهش‌هایی معمولا یک واحد ساختمانی را در پروتئین کدگذاری‌شده توسط ژن تغییر می‌دهند.
ژنی به‌نام PCSK9 دراصل فعالیت بیش‌ازحدی در زمینه‌ی این بیماری از خود نشان می‌دهد. بیش‌فعالی این ژن به تجزیه‌ی سریع پروتئین‌های سطح سلول‌های کبد که به‌طور معمول LDL را از جریان خون حذف می‌کنند منجر می‌شود. در نتیجه‌ی این اتفاق، سطح کلسترول در بدن به‌طور سرسام‌آوری افزایش می‌یابد؛ بنابراین افراد مبتلا به بیماری برای کنترل سطح کلسترول خود به داروهای کاهش‌دهنده‌ی کلسترول نیاز دارند.
تغییر وضعیت با درمان جدید
Verve امیدوار است که بتواند با کمک درمان جدید وضعیت را تغییر دهد. این شرکت روز یکشنبه ۱۲ نوامبر (۲۱ آبان) اطلاعات اولیه‌ی آزمایش بالینی درحال‌انجام خود را منتشر کرد. VERVE-101 از نسخه‌ی اصلاح‌شده‌ی ویرایش ژن کریسپر استفاده می‌کند که به محققان اجازه می‌دهد تا با تغییر توالی‌های DNA، عملکرد ژن را تغییر دهند.
تکنیک‌های ویرایش ژن کریسپر معمولا پس از عبور از هر دو رشته در مارپیچ دوگانه‌ی پیچ‌خورده‌ی DNA، روی مکانیسم‌های ترمیم سلول برای رفع آن بریدگی‌ها تکیه می‌کنند؛ البته این اتفاق خطر ورود جهش‌های ناخواسته به DNA را افزایش می‌دهد. در نقطه‌ی مقابل VERVE-101 از یک رویکرد متفاوت هدایت‌شده توسط کریسپر به‌نام «ویرایش پایه» استفاده می‌کند که دقیقا یک حرف را در کد دی‌اِن‌اِی تغییر می‌دهد؛ بنابراین خطر جهش‌های غیرعمدی کاهش می‌یابد.
جرالد شوانک، محقق ویرایش ژن از دانشگاه زوریخ می‌گوید: «نمایش کارکرد موثر ویرایش پایه‌ی درون‌تنی در کبد انسان پیشرفت بزرگی به‌شمار می‌رود.» به‌علاوه این نخستین بار است که درمانی مبتنی بر ویرایش از راه تزریق انجام می‌شود.
به‌گزارش NPR، تمام ۱۰ شرکت‌کننده‌ی حاضر در کارآزمایی اخیر که تحت درمان قرار گرفته‌اند بین ۲۹ تا ۶۹ سال سن دارند و دوزهای مختلف VERVE-101 را دریافت کرده‌اند. ۶ نفر از این ۱۰ شرکت‌کننده که دوزهای کمتری دریافت کرده بودند پاسخی به درمان نشان ندادند؛ درحالی که ۴ شرکت‌کننده‌ی دیگر که دوزهای بالاتری دریافت کرده بودند، کاهش LDL را شاهد بودند. یکی از شرکت‌کنندگان در گروهی که دوزهای بالاتر دریافت کردند هنوز هم تحت نظارت قرار دارد و در تجزیه‌وتحلیل اولیه گنجانده نشده است.
اثرات «خارج از هدف»
در کارآزمایی اخیر سطح LDL بیماران دریافت‌کننده‌ی دوزهای بالا بین ۳۹ تا ۵۵ درصد کاهش یافت و LDL افرادی که بیشترین تاثیر را مشاهده کرده بودند درحدود ۶ ماه در سطح پایینی ماند. اگر VERVE-101 طبق برنامه کار کند، این تغییرات دائمی خواهند بود.
دو نفر از شرکت‌کنندگان در کارآزمایی که یکی در گروه دوز پایین و دیگری در گروه دوز بالا قرار داشتند، مشکلات قلبی شدیدی را تجربه کردند. این دو شرکت‌کننده پیش از کارآزمایی بیماری قلبی‌عروقی شدید داشتند. فرد حاضر در گروه با دوز پایین، هفته‌ها پس از درمان براثر ایست قلبی درگذشت؛ اما این اتفاق بی‌ارتباط با ژن‌درمانی درنظر گرفته شد. به‌گزارش Verve شرکت‌کننده‌ی دیگر یک روز پس از درمان دچار حمله‌ی قلبی شد و این اتفاق به‌دلیل نزدیکی به زمان دریافت دوز بالا، مرتبط با درمان درنظر گرفته شد.
فراتر از رویدادهای قلبی‌عروقی، نگرانی‌های بیشتری در این زمینه وجود دارد که آیا ویرایش پایه می‌تواند اثرات «خارج از هدف» در ژن‌هایی داشته باشد که قرار نیست ویرایش شوند.
منبع: زومیت