مسکن بی‌خطر نیست! این ۹ اشتباه رایج می‌تونه به بدنت آسیب بزنه
داروهای مسکن، یکی از پرمصرف‌ترین داروهایی هستند که در سراسر جهان و به‌ویژه در ایران برای تسکین دردهای مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند. از سردردهای ساده گرفته تا دردهای مزمن و پس از جراحی، این داروها نقش مهمی در کاهش ناراحتی بیماران دارند.
به گزارش سرویس مهارت زندگی درلحظه، استفاده نادرست از مسکن‌ها می‌تواند پیامدهای خطرناکی به همراه داشته باشد؛ از تداخل دارویی گرفته تا وابستگی و حتی آسیب‌های جدی به اعضای بدن. بسیاری از ما بدون مشورت با پزشک یا داروساز، داروهای مسکن مصرف می‌کنیم و تصور می‌کنیم که چون این داروها در دسترس‌اند، پس بی‌خطر نیز هستند. اما این یک باور اشتباه است.
در این مطلب به بررسی دقیق و کاربردی مهم‌ترین اشتباهات رایج هنگام مصرف داروهای مسکن می‌پردازیم و به شما کمک می‌کنیم تا با درک درست از نحوه مصرف این داروها، از بروز آسیب‌های احتمالی جلوگیری کنید.
شناخت نادرست از انواع داروهای مسکن
بسیاری از افراد تنها نام چند داروی معروف مانند ایبوپروفن، استامینوفن یا دیکلوفناک را می‌شناسند، اما اطلاع دقیقی از نوع، عملکرد و تفاوت‌های آن‌ها با یکدیگر ندارند. این موضوع می‌تواند منجر به مصرف نادرست یا ترکیب داروهایی شود که نباید همزمان استفاده شوند.
داروهای مسکن به طور کلی در دو دسته کلی طبقه‌بندی می‌شوند:
- داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs): مانند ایبوپروفن، ناپروکسن، دیکلوفناک. این داروها علاوه بر خاصیت ضد درد، خاصیت ضد التهاب هم دارند و معمولاً برای دردهای عضلانی، دردهای قاعدگی، یا درد مفاصل استفاده می‌شوند.
- داروهای غیر NSAID: مانند استامینوفن که تنها خاصیت ضد درد و تب‌بر دارد ولی خاصیت ضد التهاب ندارد و معمولاً برای دردهای خفیف تا متوسط مناسب است.
عدم شناخت درست این دسته‌بندی‌ها ممکن است منجر به استفاده نادرست شود؛ مثلاً فردی برای کاهش التهاب از استامینوفن استفاده کند که اثری در این زمینه ندارد و این کار تنها باعث تاخیر در درمان و مصرف بیش از حد دارو خواهد شد.
خوددرمانی بدون مشورت با پزشک یا داروساز
یکی از رایج‌ترین اشتباهات، خود درمانی است. بسیاری از افراد به‌جای مراجعه به پزشک، با جستجوی اینترنتی یا توصیه اطرافیان، به مصرف داروهای مسکن روی می‌آورند. این کار خطرناک است و می‌تواند منجر به مصرف ناصحیح، دوز نامناسب یا تداخل دارویی شود.
خوددرمانی در موارد زیر به‌خصوص خطرناک‌تر می‌شود:
- در صورت وجود بیماری‌های زمینه‌ای مانند فشار خون، دیابت، یا مشکلات کبدی و کلیوی.
- در دوران بارداری یا شیردهی که مصرف بسیاری از داروها می‌تواند برای جنین یا نوزاد خطرناک باشد.
- در صورتی که فرد داروهای دیگری به طور منظم مصرف می‌کند، زیرا ممکن است تداخل دارویی رخ دهد.
مصرف بیش از حد مجاز دارو
مصرف بیش از حد دوز توصیه شده، یکی دیگر از خطاهای رایج است. برخی افراد تصور می‌کنند اگر با یک دوز دارو دردشان برطرف نشد، می‌توانند مقدار بیشتری مصرف کنند تا اثر بهتری ببینند. اما این تفکر نادرست است.
مصرف بیش از حد داروهای مسکن می‌تواند منجر به موارد زیر شود:
- آسیب به کبد: به‌ویژه در مصرف استامینوفن که دوز بالای آن به‌شدت برای کبد خطرناک است.
- زخم معده یا خونریزی گوارشی: در داروهای NSAID مانند ایبوپروفن و ناپروکسن.
- نارسایی کلیه: به‌خصوص در افراد مسن یا مبتلا به بیماری کلیوی.
- وابستگی و اعتیاد: در داروهای مسکن قوی‌تر مانند ترکیبات کدئین‌دار یا اپیوئیدی.
برای هر دارو، دوز مجاز روزانه و فاصله زمانی مشخصی برای مصرف وجود دارد که باید به دقت رعایت شود.
ترکیب داروهای مسکن با یکدیگر یا با الکل
برخی از افراد بدون آگاهی، چند نوع داروی مسکن را همزمان مصرف می‌کنند. مثلاً ممکن است یک قرص سردرد حاوی استامینوفن و در کنار آن ایبوپروفن نیز استفاده شود. این کار می‌تواند منجر به افزایش خطر عوارض جانبی یا اوردوز دارویی شود.
همچنین مصرف داروهای مسکن به‌ویژه داروهای کدئین‌دار، همراه با الکل می‌تواند خطرناک و حتی کشنده باشد. الکل اثرات تضعیف‌کننده سیستم عصبی را افزایش می‌دهد و احتمال بروز خواب‌آلودگی شدید، کاهش تنفس و حتی کما را بالا می‌برد.
عدم رعایت مدت زمان مصرف دارو
داروهای مسکن باید به‌صورت کوتاه‌مدت و در مواقع ضروری مصرف شوند. بسیاری از افراد برای دردهای مزمن یا مداوم، به مصرف طولانی‌مدت این داروها روی می‌آورند، بدون آنکه علت اصلی درد را پیگیری کنند.
مصرف طولانی‌مدت داروهای مسکن ممکن است منجر به موارد زیر شود:
- وابستگی دارویی
- کاهش اثر دارو به‌مرور زمان
- افزایش عوارض جانبی بلندمدت
- تشدید بیماری زمینه‌ای
در صورتی که درد بیش از چند روز ادامه داشت، حتماً باید به پزشک مراجعه شود تا علت اصلی مشخص و درمان مناسب تجویز شود.
بی‌توجهی به هشدارها و بروشور دارو
هر داروی مسکن دارای بروشور یا اطلاعات مصرفی است که معمولاً نادیده گرفته می‌شود. بسیاری از افراد حتی نمی‌دانند که باید بروشور دارو را بخوانند، چه برسد به اینکه نکات مهم آن را رعایت کنند.
در بروشور دارو اطلاعات زیر وجود دارد که دانستن آن ضروری است:
- دوز مجاز روزانه
- زمان مناسب مصرف
- تداخل دارویی
- هشدارها برای بیماران خاص (مثلاً زنان باردار یا بیماران قلبی)
- علائم اوردوز یا مسمومیت دارویی
مطالعه این اطلاعات می‌تواند از بروز بسیاری از مشکلات پیشگیری کند.
عدم توجه به علائم هشدار دهنده مصرف دارو
گاهی بدن پس از مصرف داروی مسکن واکنش‌هایی از خود نشان می‌دهد که نادیده گرفتن آن‌ها می‌تواند بسیار خطرناک باشد. این علائم می‌توانند نشانه حساسیت، واکنش نامطلوب یا اوردوز باشند.
مواردی از علائم هشداردهنده شامل این موارد است:
- حالت تهوع و استفراغ شدید
- درد معده یا خون در مدفوع
- خواب‌آلودگی بیش از حد یا گیجی
- خارش، کهیر، تورم لب‌ها یا صورت
- مشکلات تنفسی
در صورت مشاهده این علائم باید فوراً مصرف دارو متوقف شده و با پزشک یا اورژانس تماس گرفته شود.
استفاده از داروهای تاریخ گذشته یا بدون نگهداری صحیح
یکی دیگر از اشتباهات رایج، مصرف داروهایی است که تاریخ مصرف آن‌ها گذشته یا در شرایط نامناسب نگهداری شده‌اند. بسیاری از افراد داروها را در دمای بالا، مکان مرطوب یا یخچال نگهداری می‌کنند که می‌تواند اثربخشی دارو را کاهش دهد یا آن را خطرناک کند.
همچنین مصرف دارویی که تاریخ انقضای آن گذشته، ممکن است دیگر اثر درمانی نداشته باشد یا حتی موجب عوارض جدید شود.
بی‌توجهی به تفاوت دوز دارو در کودکان و بزرگسالان
مصرف داروی مسکن برای کودکان نیازمند دقت بسیار بالایی است. دوز مصرفی بر اساس وزن، سن و شرایط جسمی کودک باید تنظیم شود. استفاده از دوز بزرگسال برای کودک می‌تواند عوارض خطرناکی به همراه داشته باشد. در این موارد، حتماً باید از شربت‌های مخصوص کودکان با دوزهای مشخص استفاده کرد.
سخن پایانی
استفاده از داروهای مسکن در صورتی که با آگاهی و رعایت اصول ایمنی صورت گیرد، می‌تواند به‌طور مؤثری در کاهش درد و بهبود کیفیت زندگی افراد نقش داشته باشد، اما در مقابل، مصرف نادرست آن‌ها ممکن است پیامدهای جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشد.
برای پیشگیری از این خطرات، لازم است پیش از مصرف دارو، نوع، دوز و هدف آن را به‌درستی بشناسیم، از شروع خودسرانه مصرف دارو بدون مشورت با پزشک یا داروساز پرهیز کنیم و از مصرف بیش از حد یا مکرر آن خودداری نماییم. رعایت این نکات ساده اما مهم، به ما کمک می‌کند تا از اثرات مثبت داروهای مسکن بهره ببریم و همزمان از عوارض پنهان و خطرناک آن‌ها در امان بمانیم؛ چرا که آگاهی، بهترین ابزار برای حفظ سلامت است.
