قدیمی ترین مدرسه تهران را بشناسید
برقرار و پابرجا است، پر از شور زندگی، به همان زیبایی و سرزندگی ٩٩ سال پیش که نیکلای مارکف تفلیسی بر اساس اصول و قواعد معماری فاخر ایرانی آجر روی آجر گذاشت و در همسایگی کوه البرز بنایی ساخت که درخور نوجوانان نخبه و جویای علم ایرانی باشد.
به گزارش در لحظه، این بنای ماندگار حکایت‌های بسیاری را از سر گذرانده و قد کشیدن مفاخری مانند عبدالله انوار، مصطفی چمران، جمشید مشایخی، داریوش فرهود، کامران وفا و… را به چشم دیده است. هنوز هم آغوش پرمهر البرز برای پرورش استعدادهای برتر ایرانی گشاده است. هر سال ٢ هزار دانش‌آموز که آزمون ورودی سخت و نفسگیرش را پشت سر می‌گذارند. میراث‌دار و حافظ نام نیک و پیشینه پرافتخار این بنای پرهیبت می‌شوند. دبیرستان البرز جزء میراث فرهنگی کشور و قدیمی‌ترین مدرسه فعال تهران است:
ته یک کوچه بن‌بست جا خوش کرده است. زیر پل کالج و در همسایگی دانشگاه امیرکبیر. آنقدر ساختمان‌های کوتاه و بلند پشت به پشتش داده‌اند. قد و بالای رشید کوه البرز به تصویری دور و گنگ در پس‌زمینه آن تبدیل شده، اما روزگاری پشت این ساختمان وسیع، بی‌فاصله و بی‌واسطه، به کوه البرز بند بوده است. نامش را هم از همان زمان به یادگار دارد. کوچه بن‌بست زیر پل را هم به نامش‌زده‌اند. وقتی در میله‌ای سیاه رنگ و خوش نقش و نگار مدرسه البرز به روی شما باز می‌شود.حوضی پرآب و درختانی سرسبز و بلندبالا رخ نشان می‌دهند که لااقل چندین دهه عمر دارند. به هر طرف حیاط چشم بچرخانید، تصاویر دانش‌آموزان مدرسه که در کنکور، المپیادهای علمی و مسابقات فرهنگی، ورزشی و هنری کشور خوش درخشیده‌اند مقابل شما ردیف شده‌اند. هر یک از پایه‌های دهم، یازدهم و دوازدهم ساختمانی جداگانه و مستقل دارند و در ساختمان مرکزی که البته قدیمی‌ترین بخش مدرسه به شمار می‌آید، دهمی‌ها درس می‌خوانند.
نشانه‌های گذشته
این جانمایی دانش‌آموزان و تقسیم ساختمان‌ها زیرکانه به نظر می‌رسد و پسران نوجوان البرزی پس‌ازآن که آزمون ورودی دشوار این مدرسه را پشت سر می‌گذارند. در اولین قدم باید از درگاهی عبور کنند که سقف مقرنس و کاشی‌های فیروزه‌ای آن اصالت و قدمت مدرسه را نمایان می‌کند. طبقات این ساختمان به سبک خانه‌های دوبلکس به هم راه دارند. سالن کلاس‌های آن، دالانی دراز است که سقفی گنبدی دارد. پی دیوارهای آجرچینش ضخیم و قطور هستند. میز و صندلی و تجهیزات همه کلاس‌ها نونوار شده‌اند، ولی دانش‌آموزان چند کلاس انتهای سالن، هنوز از همان نیمکت‌های دراز و باریک به‌جا مانده از دوران مدیریت ساموئل جردن استفاده می‌کنند که متناسب با قد و قواره دانش‌آموزان ترکه‌ای ساخته شده‌اند. این کلاس‌ها را به سبک و سیاق گذشته حفظ کرده‌اند تا اگر گردشگری ایرانی یا خارجی به شوق تماشای قدیمی‌ترین و پرافتخارترین مدرسه دایر ایران گذرش به آن جا افتاد یا قرار بود از مدرسه فیلم و عکسی مستند تهیه شود، نشان گذشته‌ها پررنگ باشند. فارغ‌التحصیلان قدیمی مدرسه هنوز دلشان پشت دیوارهای آجر قزاقی مدرسه جامانده و به بهانه‌های مختلف به آن جا سر می‌زنند. دم و دستگاه و تجهیزات به روز سالن آمفی تئاتر هدیه یکی از این فارغ‌التحصیلان قدیمی است که سعی کرده در پیشرفت دانش‌آموزان کنونی مدرسه سهیم شود.
در حیاط‌های دلباز و وسیع هر یک از ساختمان‌های مدرسه تجهیزات رشته‌های ورزشی مختلف مهیا است. جنب‌وجوش پسران نوجوان البرزی که در زمان‌های کوتاه فراغتشان مشغول ورزش یا مرور درس و مشقشان هستند. خوشایند و دیدنی است. در سالن مطالعه و کتابخانه مدرسه هم به روی بچه‌ها باز است. در آزمایشگاه‌های مجهز هر یک از پایه‌ها، از اسکلت انسان واقعی تا جنین جانداران و مواد شیمیایی مختلف مهیا شده تا دانش‌آموزان با فراغت خاطر چندوچون آموخته‌های خود را بی‌ازمایند. بخشی از تجهیزات این آزمایشگاه‌ها همان دست سازه‌ها و آثار علمی فارغ‌التحصیلان چندین دهه گذشته مدرسه است که مورد استفاده دانش‌آموزان فعلی البرز قرار می‌گیرد.
کلبه کارمندان دکتر جردن
اگر چه نیکلای مارکف، معمار چیره‌دست تفلیسی مدرسه، همه ذوق و سلیقه اش را به‌کار برده تا ساختمانی به سبک مدارس مدرن آن دوره بسازد. اما قسمت‌هایی از بنای اولیه مدرسه دیگر به‌عنوان فضای آموزشی قابل استفاده نبوده و پس از نوسازی، فقط درهای چوبی و دیوارهای آجرنمای‌شان، بار هماهنگی و همنوایی سبک امروزی آنها و بافت قدیمی مدرسه را به دوش می‌کشند. بنای انتهای مدرسه پایه یازدهم که روزی محل سکونت کارمندان دکتر جردن بوده، از ضرب تیشه نوسازی در امان مانده و مدیر و مسئولان مدرسه در احیا و بازسازی آن خوب امانت‌داری کرده‌اند. ساخت این بنا به معماری خانه‌های ویلایی شمال کشور بی‌شباهت نیست. نمای آجری، شیشه‌های رنگی، اتاق‌های چند در، هشتی و ایوان‌های نقلیش ذهن را به تهران چندین دهه پیش می‌برد. در گذشته سکونتگاه دکتر جردن هم در نزدیکی این خانه خوش نقش و نگار قرارگرفته بود. اما وقتی بخشی از فضای مدرسه به ساخت دانشگاه امیرکبیر اختصاص پیدا کرد، خانه دکتر جردن هم به کلی از بین رفت.
در زمانی که دبیرستان البرز به‌عنوان کالج آمریکایی‌ها و رقیب علمی کالج انگلیسی‌ها، دارالفنون و دبیرستان ادب اصفهان در مرکز پایتخت پاگرفته، دانش آموختگان آن تا مقطع لیسانس کنونی می‌توانستند در آن درس بخوانند. در دوره‌ای هم با تصمیم ساموئل جردن آمریکایی به پانسیون و مدرسه شبانه‌روزی پسران مقطع راهنمایی و دبیرستان (متوسطه دوره اول و دوم کنونی) تبدیل شد. اکنون فقط پسران دانش‌آموز مقطع متوسطه دوم، اقبال تحصیل در این مدرسه را دارند. چند سال پیش دارالفنون به موزه تبدیل شده، از کالج انگلیسی‌ها هم دیگر نشانی نیست. البرز که در سال ١٣١٩مدیریت آن به ایرانیان منتقل و از کالج آمریکایی‌ها به مدرسه البرز تغییر نام داد، قدیمی‌ترین مدرسه تهران به شمار می‌آید.
میراث‌داران امین
محمد محمدی ١٣ سال پیش مدیریت مدرسه را بر عهده گرفته و امانتدار خدمات ساموئل جردن، محمدعلی مجتهدی، حسین خوشنویسان، باقر دزفولیان و… است. اوکه در دوران مدیریتش توانسته تعداد رتبه‌های زیر ١٠٠٠ مدرسه در کنکور را از ٢١ نفر در سال ١٣٩٠ به ١٧۵ نفر در سال ١٤٠٢ برساند، در مورد تداوم افتخارات علمی این مدرسه می‌گوید: «مدرسه البرز در گذشته دنباله‌رو نظام آموزشی کشور بود، اما در سال‌های اخیر نقشی پیشرو و تعیین کننده در نظام آموزشی کشور ایفا می‌کند. روش‌های آموزشی این مدرسه می‌تواند به‌عنوان مرجع مورد استفاده قرار بگیرد.» محمدی مسئولان و دانش‌آموزان مدرسه را وارث پیشینه علمی و فرهنگی البرز عنوان می‌کند. می‌گوید: «حفظ این میراث‌برای ما اهمیت زیادی دارد و سعی می‌کنیم وارثانی امین باشیم.»
محمد محمدی؛مدیر دبیرستان البرز
سند تحول اجرا می‌شود
او که با جذب حمایت خیرین برای احیا و حفظ بناهای تاریخی مدرسه، قدم‌های موثری برداشته، می‌گوید: «این مدرسه جزء ابنیه فرهنگی، تاریخی کشور است وبه عنوان شناسنامه تهران به توجه جدی مسئولان نیاز دارد. قدمت تعدادی از بناهای مدرسه به حدود یک سده می‌رسد و با توجه به وسعت ۵٠ هزار مترمربعی ساختمان مدرسه، حفظ، تجهیز و نگهداشت این بناها جز با حمایت نهادهایی مانند شهرداری، شورای شهر و سازمان میراث فرهنگی میسر نمی‌شود.» مدیر مدرسه البرز چندساحتی بودن نظام تعلیم و تربیت مدرسه البرز را از نقاط قوت آن عنوان می‌کند و می‌گوید: «یکی از افتخارات ما این است که سند تحول بنیادین را کاملا اجرا کرده‌ایم و دانش‌آموزان در ساحت‌های ٦گانه مهارتی، ادبی، فرهنگی، هنری، دینی و ورزشی فعالیت می‌کنند. این‌روش آموزشی، تربیتی از رشد تک‌بعدی دانش‌آموزان جلوگیری می‌کند و رتبه‌های متعددی که دانش‌آموزان مدرسه در مسابقات فرهنگی، هنری و ورزشی به‌دست آورده‌اند گواه موثر بودن این شیوه آموزشی است.» محمدی شهید چمران را به‌عنوان فارغ‌التحصیل تراز مدرسه البرز ذکر می‌کند.
مریم سعدی؛ طراح و برنامه ریز آموزشی دبیرستان البرز
آهسته و پیوسته
مسئولان دبیرستان البرز موفقیت‌های علمی دانش‌آموزان را مرهون برنامه‌ریزی علمی و اصولی مدرسه می‌دانند که مریم سعدی طراحی آنها را بر عهده‌دارد. سعدی می‌گوید: «برنامه سه‌ساله آموزشی که برای آمادگی دانش‌آموزان در آزمون کنکور و فرایند رتبه‌سازی دانش‌آموزان طراحی شده، باعث کاهش فشار روانی و آموزشی دانش‌آموزان پایه دوازدهم می‌شود. این برنامه که شامل آزمون‌های جامع ماهیانه، روش‌های تدریس هدفدار، در کنار مشاوره و برنامه‌ریزی‌های کارشناسی است، از پایه دهم شروع می‌شود و به‌صورت گام‌به‌گام تا پایه دوازدهم پیش می‌رود.» او این برنامه هدفدار و منظم را در کنار تدریس اساتید دغدغه‌مند و مجرب البرز و همدلی و تعامل کادر مجموعه، باعث روند روبه‌رشد و رتبه‌آوری چشمگیر فارغ‌التحصیلان البرز در آزمون ورودی کنکور می‌داند.
منبع: همشهری آنلاین