همه چیز درباره آدامس، از گذشته تا امروز

به گزارش در لحظه، شاید باورش عجیب باشد اما آدامس عمری ۵ هزار ساله دارد. از یونانیان باستان گرفته تا بومیان آمریکا از ۵ هزار سال پیش موادی را به عنوان آدامس می‌جویدند که بیشتر برای تمیز کردن دندان‌ها و برطرف کردن بوی بد دهان استفاده می‌شد. در حفاری‌های باستان‌شناسی هم قطعات مختلفی از آدامس‌ها در جای‌جای کره خاکی کشف شده که قدیمی‌ترین آنها در منطقه‌ای در غرب فنلاند در یکی از کاوش‌های باستان‌شناسی از زیر خروارها خاک بیرون کشیده شد. این قطعه آدامس که از صمغ درخت کاج تشکیل شده بود به دلیل اسید کربنیکی که داشته به عقیده دانشمندان یک ماده ضدعفونی‌کننده دهان بوده و برای رفع التهاب جویده می‌شد. جالب است بدانید جای دندان‌های انسان هم روی این آدامس باقی مانده بود. این نشان می‌دهد که از زمان‌های قدیم موادی وجود داشته که مردم دوست داشتند به دلایل مختلف آنها را بجوند.

یونانیان باستان ماده‌ای به نام «ماستیش» را به عنوان آدامس می‌جویدند که یک نوع صمغ درختی بوده و از گیاهی به نام «ماستیک» می‌گرفتند. بومیان آمریکا هم صمغ و عصاره درخت صنوبر را می‌جویدند و تنبول هم که یک نوع ماده مسکن است. در میان مردم سرزمین هند پرطرفدار بوده و آنها بعد از غذا، برگ این گیاه را به عنوان آدامس می‌جویدند که البته هنوز هم جویدن برگ این گیاه با دانه‌های خرد شده آن و پوره لیمو و ادویه‌های خاص هندی در برخی نقاط هندوستان رواج دارد. در ایران هم از صمغ گیاه ون که سقز نام دارد به عنوان آدامس طبیعی استفاده می‌کردند که برای درمان بیماری‌های دستگاه گوارش مفید بوده و به هضم غذاهای سنگین کمک می‌کرد. آدامس و آدامس جویدن اگر چه نزدیک به ۵۰۰۰ سال قدمت دارد. اما آدامس‌های قدیمی مانند آدامس‌های رنگارنگ امروزی نبودند. اکثر اقوام و مردمان پیشین اولین آدامس‌ها و جویدنی‌ها را از صمغ درختان یا برگ و ریشه آنها می‌گرفتند. این درخت یا گیاه بسته به نوع منطقه و فرهنگ مردم آن متفاوت بوده است.

آدامس وارد بازار می‌شود

سال ۱۸۴۸ آدامس برای اولین بار وارد بازار شد و ‌به شکل تجاری به فروش رسید. جان کورتیس تاجری آمریکایی بود که آدامس را اولین بار به عنوان کالایی تجاری عرضه کرده و به فروش رساند. او به روش سرخپوستان قدیم با خراش تنه درخت صنوبر، شیره آن را گرفته و آن را روی بخاری ‌پخت، از نتیجه این آزمایش، ماده لاستیک مانندی به دست آورد که به نظرش برای جویدن جالب بود و می‌توانست برایش پول‌ساز باشد. او آدامس تولیدی‌اش را با نام «صمغ خالص درخت صنوبر» وارد بازار کرد. دو روز اول شانس زیادی برای فروش این آدامس نداشت. روز سوم حراجی زد و آدامس‌ها را به قیمت ارزان میان فروشندگان پخش کرد. سپس به شهرهای دیگر سفر کرد تا صمغ صنوبری‌اش بازار گسترده‌تری داشته باشد، یک‌سری داروی خاص که مجوز داشتند را هم در کنار صمغ صنوبری مجانی ارائه می‌داد تا آدامس‌هایش بهتر فروش بروند. سال اول تمام نیوانگلند را زیر پا گذاشت و چیزی حدود ۶ هزار دلار از فروش آدامس به دست آورد. رفته‌رفته کورتیس با کمک پدرش این تجارت جدید را گسترش داد و درحالی‌که کورتیس پدر مسوول نظارت بر کارگران و بیرون کشیدن صمغ درخت بود، کورتیس پسر به سفر رفته و کالای جدید را به فروش می‌رساند. فروش به‌قدری خوب شده بود که دیگر کارگاه ۴ متری آنها جوابگوی تولید کافی و مورد نیاز نبود. برای همین به ساختمانی سه طبقه با زیر بنای ۴۴ متر مربع نقل مکان کردند، حالا دیگر ۲۰۰ کارگر داشتند و روزانه ده‌ها تن ماده خام نیاز داشتند تا بتوانند به مقدار کافی آدامس تولید کنند. کورتیس در کارگاهی که اکثر وسایل مورد نیازش اعم از کوره پخت و پز تا دستگاه چاپ لیبل و… را خودش ساخته بود روزی ۱۸۰۰ جعبه آدامس تولید می‌کرد. سال ۱۸۵۰ او یواش‌یواش به صمغ‌ها طعم‌دهنده افزود و پارافین را هم که احساس نرمی و لاستیکی بودن به آن می‌داد وارد آدامس کرد. این آدامس‌های جدید به سرعت از نمونه‌های قبلی پیشی گرفته و به محبوبیت رسیدند. کورتیس و پدرش در واقع اولین تولیدکنندگان عمده صنعتی- گیاهی آدامس بودند، اما هیچ‌گاه برای اختراع جدیدشان مجوز نگرفتند و به طور قاچاق آن را به فروش می‌رساندند تا اینکه ویلیام سمپل، دندانپزشک آمریکایی در سال ۱۸۶۹ برای تولید آدامس‌های طبیعی که از صمغ و شیره درختان به دست می‌آمد برای اولین بار مجوز گرفت.

آدامس‌های امروزی

اما ساخت و تولید آدامس‌های امروزی داستان دیگری دارند. نام اولیه این ماده «صمغ جویدنی یا chewing gum» بود اما بعدها به «آدامس» تغییر پیدا کرد. تا به حال فکر کرده‌اید این نام چطور روی این کالا گذاشته شد؟ نام آدامس از مخترع اصلی آدامس‌هایی که با ترکیب امروزی تولید می‌شوند گرفته شده، در واقع آدامس تلفظ نادرستی از «نام تجاری آدامز» است که توسط توماس آدامز آمریکایی و اولین تولیدکننده آدامس‌های امروزی گرفته شده. توماس آدامز یک همه کاره و هیچ کاره بود، او شغل‌های زیادی را تجربه کرده اما به جایی نرسیده بود. تا اینکه در سال‌های ۱۸۶۰ زمانی که برای رهبر سابق مکزیک، آنتونیو لویس سانتا آنا به عنوان منشی کار می‌کرد ایده تولید یک ماده جدید در ذهنش جرقه زد. سانتا آنا گاهی گیاهی بومی از مکزیک که «چیکله» نام داشت را می‌جوید و به توصیه او، آدامز تصمیم گرفت از این ماده که خاصیت لاستیکی داشت نوعی لاستیک تولید کند که در ساخت اسباب‌بازی‌ها و تایر و لاستیک دوچرخه به کار گرفته شود. آدامز کارهای زیادی روی چیکله انجام داد تا لاستیک مصنوعی را تولید کند، اما تمام تلاش‌های او بی‌نتیجه بود. در عوض به طور اتفاقی ماده‌ای به دست آورد که بافتی نرم و کشنده داشت، او تکه‌ای از این ماده را در دهان گذاشت تا ببیند سانتا آنا چه چیزی می‌جود. از بافت و طعم ماده خوشش آمد و ناگهان تصمیم گرفت مواد دیگری به آن اضافه کند تا آن را جذاب‌تر کند اولین ماده شکر بود و بعد رنگ‌دهنده‌های طبیعی و اینچنین بود که اولین آدامس‌ها بر پایه چیکله و لاستیک گیاهی تولید شدند. توماس آدامز نام «جویدنی‌های نیویورکی آدامز» را روی این ماده جدید گذاشت و از سال ۱۸۷۱ این آدامس‌ها در داروخانه‌های سراسر آمریکا به فروش رسیدند و چیزی نگذشت که آدامس‌های آدامز بازار را در دست گرفته و فروش خوبی پیدا کردند. تولید این آدامس‌ها به دلیل فراوانی گیاه چیکله ارزانتر از آدامس‌های سقزی تمام می‌شد و از طرفی نسبت به آنها بافت نرم‌تری داشتند و جویدنشان راحت‌تر بود. او همچنین دستگاه خودکار تولید آدامس را اختراع و به نام خودش ثبت کرد. اولین آدامس طعم‌دار با طعم ترش پرتقالی توسط کمپانی آدامز عرضه شد و بعدها طعم‌های دیگری نیز به آدامس اضافه شد، اما تمام این آدامس‌ها یک اشکال اساسی داشتند و اینکه طعم را زیاد نگه نمی‌داشتند. توماس آدامز نقش بسزایی در رواج صنعت آدامس‌سازی و جهانی کردن جویدن آدامس داشت. او سال ۱۸۸۸ اولین دستگاه خرید آدامس را هم طراحی کرده و در متروی نیویورک ‌اجرا کرد. به این صورت که مسافران مترو پس از یک روز شلوغ و خسته‌کننده به محض خروج از مترو می‌توانستند پول داخل دستگاه بیندازند و آدامس‌های گرد و رنگارنگی با نام «توتی- فروتی» از دستگاه بگیرند و با جویدنش خستگی از تن به در کنند. به هر حال کمپانی توماس آدامز تا مدت‌ها تنها کمپانی تولیدکننده آدامس‌های مصنوعی و صنعتی در جهان به حساب می‌آمد و بهترین و معروف‌ترین آدامس‌ها را در آمریکا و کانادا تولید می‌کرد تا اینکه رفته‌رفته تجار دیگری نیز وارد این کار شده و بازار آدامس گسترش یافت و به اشتباه تمام جویدنی‌هایی که با این روش تولید می‌شدند نام آدامس را یدک کشیدند.

آدامس بادکنکی

روز به روز محبوبیت آدامس بین مردم بیشتر می‌شد و تولیدکنندگان سعی می‌کردند آدامس‌های بهتری تولید کنند تا هم طعم را مدت بیشتری نگه دارد و هم جویدنش لذت‌بخش‌تر باشد. در جریان این تولیدات دکتر ادوارد بیمن متوجه شد طعم نعناع مدت بیشتری بعد از جویده شدن در دهان حس می‌شود. او آنزیم‌های مختلف هضم‌کننده غذا را با طعم نعناع به آدامس اضافه کرد و آدامس‌هایی تولید کرد که استفاده دارویی داشته و برای حل برخی مشکلات دستگاه گوارشی مورد استفاده قرار می‌گرفتند. همچنان تولیدکنندگان آدامس به دنبال راه‌های جدیدی برای تنوع بخشیدن به خط تولیدشان بودند تا اینکه در دهه ۸۰ دو برادر به نام فرانک فیلر و هنری فیلر ترکیبات جدیدی به ماده چیکله اضافه کرده و مکعب‌هایی از آن ساخته و با مواد شیرین‌کننده روکش کردند، این روکش شیرین محبوبیت آدامس را دوچندان کرد. برادران فیلر همچنین ایده تولید آدامس‌هایی که بتوان با آنها بادکنک و حباب ساخت را در سال ۱۹۰۶ پرورش دادند، اما این اولین آدامس بادکنکی با نام «آدامس بلیبر بلابر» موفق نبود و نتوانستند آن را به صورت تجاری در آورند، تا اینکه سال ۱۹۸۲ والتر دیمر حسابدار شرکت فیلر اولین آدامس بادکنکی را اختراع کرد. او در اوقات فراغت خود روی ترکیبات آدامس هم کار می‌کرد و سرانجام با تغییر دستورات آدامس بلیبر بلابر آدامسی را اختراع کرد که چسبندگی کمتری داشت و مقاومتش هم بیشتر بود و بعد از باد کردن ناگهان نمی‌ترکید. دایمر این آدامس را که با رنگ صورتی عرضه کرده بود در سال ۱۹۲۸ با نام «دابل بابل» به فروش رساند و موفقیت آن به‌قدری بود که در همان روز اول صدها هزار دلار به فروش رفت. از این به بعد آدامس‌ها هر روز رنگ و بوی جدیدی به خود گرفتند و هر ساله تکنیک‌های مختلفی برای تنوع‌دهی به طعم و شکل آدامس‌ها به کار گرفته شد. از سال ۱۹۹۱ سازمان دارویی اروپا طرحی را ارائه داد که طبق این طرح یک سری مواد دارویی به برخی آدامس‌ها اضافه شوند تا در درمان بیماری‌های دهان و دندان و دستگاه گوارشی مورد استفاده قرار گیرند. این مواد دارویی، فلوراید برای درمان و کاهش پوسیدگی دندان، نیکوتین برای کاهش سیگار کشیدن، کافئین به عنوان کاهش‌دهنده خواب یا داروهایی مانند آسپیرین برای کاهش درد و التهاب، دیفن هیدرامین برای حساسیت، کلرهگزیدین به عنوان ضدعفونی‌کننده و برخی مواد دارویی دیگر برای درمان برفک دهان و این قبیل داروها را شامل می‌شد. این طرح با استقبال مواجه شده و دسته ویتامین‌ها هم به این مواد دارویی اضافه شد و به خصوص برای کودکان که جویدن آدامس را دوست دارند مورد استفاده قرار گرفت و از این طریق کودکانی که با خوردن قرص و شربت مشکل داشتند می‌توانستند با جویدن آدامس برخی مواد دارویی را جذب کنند.

فرمول آدامس‌سازی

امروزه فرمول آدامس‌سازی در هر کارخانه‌ای سری است و اطلاعات آن از کارخانه به بیرون درز نمی‌کند اما به طور کلی بیشتر از پارافین، موم زنبور عسل و یک‌سری فرآورده‌های سنتتیک برای ساخت آدامس استفاده می‌کنند. ابتدا صمغ رزینی اولیه آدامس را در دمای بالا ذوب می‌کنند و وقتی نرم و روان شد از محفظه مشبکی عبور می‌دهند تا ناخالصی‌هایش گرفته شود، سپس اجزای دیگر آدامس که شامل شکر، شیره ذرت، مواد رنگی و طعم‌دهنده و نگهدارنده‌هاست به آن اضافه می‌کنند و بعد مایع یک‌دست و روان به‌دست آمده را وارد بخش سردتر دستگاه می‌کنند و به صورت لایه‌های نازک یا قطعات کوچک برش می‌دهند. سال‌هاست که صنعت تولید آدامس با همین روش ادامه دارد و آدامس‌هایی با رنگ و بوی مختلف از وانیلی گرفته تا نعناع و نوشابه‌ای تولید می‌شود و مردم همچنان در همه جای دنیا از جویدن آدامس لذت می‌برند.

دانستنی‌های آدامسی

با گذشت این همه سال از اختراع اولین آدامس‌ها، آدامس هنوز هم یکی از جویدنی‌های مطلوب به شمار می‌رود و سالانه چیزی حدود ۲ میلیارد عدد آدامس در آمریکا تولید می‌شود و هر آمریکایی به طور متوسط ۳۰۰ عدد آدامس در طول سال می‌جود. گفته می‌شود اگر آدامس را قورت بدهید چهار سال در معده باقی می‌ماند، از آنجا که آدامس از جنس لاستیکی است این گفته که هضم نمی‌شود درست است، اما هیچ آدامسی در معده هیچ کسی ۴ سال باقی نمانده و آدامس نیز مانند دیگر مواد غذایی از دستگاه گوارش دفع می‌شود، تنها موارد انگشت‌شماری بوده که قورت دادن آدامس به مراقبت‌های پزشکی رسیده و فرد دچار مشکل شده است، اگر سالی یک بار به طور اتفاقی آدامس را قورت دادید نگران نباشید اتفاق خاصی نمی‌افتد و مشکلی برایتان پیش نخواهد آمد. در سال‌های اولیه اختراع آدامس و حوالی سال ۱۸۶۰ که هنوز آدامس این‌قدر رواج نداشت پزشکان بیماران را از جویدن آدامس منع می‌کردند و می‌گفتند روده و امحا و احشاء داخلی آنها به هم خواهد چسبید، اما با مرور زمان و پیشرفت تکنولوژی آدامس‌سازی، نه تنها جویدن آن بلامانع اعلام شد بلکه برای درمان برخی بیماری‌ها هم از قبیل بیماری‌های دهان و دندان و گوارشی مفید دانسته شده است. پای آدامس و آدامس جویدن حتی تا کتاب رکوردهای گینس هم رسیده. در سال ۱۹۹۶ سوزان مونتگمری ویلیامز از ایالت کالیفرنیا موفق شد حبابی ۵۸ سانتی با آدامسش باد کند. او ابتدا از یک ساعت قبل آدامس را می‌جوید تا شکر آن کاملا از بین برود و بعد شروع به باد کردن آدامس می‌کرد و در آخرین رکورد توانست این حباب ۵۸ سانتی را بدون اینکه بترکد باد کند و نامش را در کنار عنوان بزرگ‌ترین آدامس باد شده در کتاب رکوردهای گینس به ثبت برساند. اما آدامس و آدامس جویدن رکورد دیگری هم در کتاب گینس دارد و آن بیشترین تعداد افرادی است که به طور همزمان آدامس باد کردند. این رکورد مربوط به سال ۲۰۱۰ و متعلق به کالج کرک وود در آمریکاست که در وقت استراحت بازی والیبال، دانش‌آموزان، معلم‌ها، والیبالیست‌ها و حتی نظافتچی مدرسه که جمعا ۳۰۴ نفر بودند کنار هم قرار گرفته و با هم آدامس باد کردند. جالب است بدانید سنگاپور تنها کشوری است که مردم آن از جویدن آدامس محرومند و خرید و فروش آدامس حتی برای استفاده شخصی در این کشور ممنوع اعلام شده و جریمه‌های سنگینی دارد به طوری‌که جرم آن در کنار حمل سلاح سرد و گرم و موادمخدر مقایسه می‌شود. بله سنگاپور کشور «آدامس ممنوع» است و در هیچ کجای این کشور به جز داروخانه‌ها آدامس فروخته نمی‌شود و البته آدامس‌هایی که در داروخانه به فروش می‌رسند هم حتما باید مصارف پزشکی داشته باشند، در غیر این صورت فروش آدامس برای داروخانه‌ها هم جرم به حساب آمده و مالک داروخانه باید علاوه بر محکومیت دو سال زندان، مبلغ ۳۰۰۰ دلار نیز جریمه بپردازد. قانون ممنوعیت جویدن آدامس در این کشور سال ۱۹۹۲ تصویب شد، چرا که مردم آدامس‌هایشان را همه جا می‌چسباندند از زیر نیمکت و صندلی مدرسه گرفته تا میز رستوران‌ها و کف خیابان. این قانون تا سال ۲۰۰۴ ادامه داشت تا اینکه در این سال تجدیدنظری صورت گرفت و فروش آدامس‌های جویدنی نیکوتین‌دار آزاد شد، آن هم تنها در موارد خاص! و سال‌هاست که مردم سنگاپور از جویدن آدامس‌های خوش‌طعم و رنگ دیگر محروم هستند.

منبع: همشهری آنلاین